Jak piorę alpakę (i czy w ogóle)

Kręcę te barany na drumku (żeby mieć skręcone do "mania"), a ze wszystkich kątów atakuje mnie temat alpaki, co najmniej kilka razy dziennie, nawet z internetu i poczty. Zmasowany atak. To ja się chyba poddam i zamiast pokazywać kolejne "śliczne" baranie rolady w "kolorach" białym i czarnym, wypowiem się w sprawie alpaczanej. Zwłaszcza że ostatnio nieco mnie nerwy w tej sprawie poniosły. Ja tam guru nie jestem, ale kiedy spotykam pewne siebie stworzenie z gatunku "mam prawo jazdy od miesiąca, więc jeżdżę lepiej niż Kubica", to nawet mnie krew potrafi zalać. I obiecałam sobie, że jak mnie jeszcze raz ten typ podstępnego "znawcy", który właśnie kupił sobie wrzeciono, a w planie ma zakup alpaczanej wełny, pouczy, że runo powinnam prać w detergencie, najlepiej płynie do mycia naczyń, bo gdzieś tak wyczytał (założę się, że to musiało być w Ameryce, bynajmniej nie Południowej, i dotyczyć owcy, nie alpaki - ale w końcu co to dla "znawcy" za różnica), to odpowiem: "tak, tak właśnie zrób" i nie będę prowadzić dyskusji. Tylko runa szkoda. A tej w sprawie, co poniżej, powiadam od razu, że każdy ma prawo robić, co chce, a ja nie roszczę sobie pretensji do jedynie słusznego sposobu traktowania alpaczego runa. Wypowiadam się zgodnie jedynie z własnym doświadczeniem, niezależnie od tego, jakie "guru" i co w tej sprawie rzekło.
Kurz: Ich kardiere ruhig meine Schafwolle, aber schon einige Tage lang greift mich immer wieder das Thema "Alpaka" an, von allen Seiten. Eine Person, die zwar noch nie Alpakawolle gesehen hat, belehrte mich sogar, dass ich Alpakavlies mit dem Spülmittel waschen soll. Ich bin ein bißchen aufgeregt. Am Anfang war aber die Frage, ob man die ungewaschene Alapakawolle spinnen kann, da das Garn verfilzt nicht so leicht, wie das Vlies. - Ja - habe ich gesagt - man kann, aber wozu? Um die Hände schwarz zu haben oder was?
A zaczęło się od prostego pytania: Czy można prząść runo nieprane?
Moja odpowiedź brzmi: Ooooczywiście, można. Ale po co? Żeby z satysfakcją spojrzeć na swoje czarne ręce? Żeby nie wiedzieć, jak nitka będzie wyglądać po praniu? Dobrze, to prawda, że nitka mniej jest skłonna do filcowania niż runo, ale jak ją ktoś płynem do mycia naczyń potraktuje, to i ona się podda.
Jak może (powinno) wyglądać uprane runo (składowane w foliowym! worze, upchniętym w ciasnym kartonie) po kilku tygodniach (rose grey), miesiącach (brązowe), po blisko dwóch latach (szare)? Ano tak:
Kurz: So sieht (und soll sehen) die gewaschene Alapkawolle nach einigen Wochen (rose grey), Monaten (braun) und fast zwei Jahren (grau) in einer ins Karton gedrückter Plastiktüte aus.

Z bliska:

Po farbowaniu i ostrożnym gotowaniu może wyglądać tak (nach dem Färben und Kochen kann sie so aussehen; sowieso ist sie nicht verfilzt):

I to nie jest sfilcowane runo. Ba, sporo się trzeba narobić, żeby je sfilcować choć po części, jeśli było po ludzku uprane.

Kochani, nie zawsze zdarza się taki zakup, w całości, zrolowany i jeszcze przełożony bibułką:

Ale jeśli nam się nawet trafi, to stanowczo odradzam przędzenie suri prosto z wora. Ja odważyłam się raz i mój singiel po praniu wygladał jak jeż. Nawet jeśli runo jest czyste, trzeba je przebrać, sprawdzić, czy od spodu nie ma podstrzyżeń, odebrać je i wyrzucić, podzielić runo na loki.

Kurz: Manchmal bekommt man so schöne Wolle. Manchmal. Aber auch solche muss man sortieren, in die Locken teilen, waschen, kämmen und erst dann spinnen. Nur einmal habe ich ungewaschene, rohe Surialpakawolle gesponnen. Das Garn sah wie ein Igel aus.

Wtedy po upraniu i blisko dwuletnim składowaniu w kartonie będzie miało szansę wyglądać tak (so sieht jetzt die Surialpakawolle nach zwei Jahren im Karton - ganz gut, meine ich):

Czasem jednak miłośniczce przędzenia "z wora" trafia się taki zakup (na zdjęciu poniżej to u góry jest do prania, to u dołu - do wyrzucenia):

Manchmal bekommt jedoch unsere Roh-Spinnen-Liebhaberin solche Wolle, die die darunter dargestellt (unten die Wolle zum Wegschmeissen, oben - zum Waschen).

Albo taki (oder solche):

Albo taki (to chyba baby alpaka albo jakiś inny cud natury, miększy niż kaszmir) - oder auch solche, sehr weich:

Cóż, jeśli ktoś chce prząść niepraną alpakę prosto z wora, proszę bardzo, osobiście nie lubię, ale chętnym życzę powodzenia.

Wenn jemand will so was roh spinnen, kann er doch, ich wünsche alles Gute. Auf dem Foto darunter das, was ich daraus gerettet habe, vor dem Waschen.

Z tego cudu natury udało mi się po całym dniu dłubania uratować ok. 10 deko. Przed praniem:

Uprana i składowana w ciasnocie od blisko dwóch lat wyglądała tak:

(Nach dem Waschen sieht nach zwei Jahren auch nicht schlecht, und in diesem Moment sogar noch besser, aber darüber in der nächsten Post.)

Teraz wygląda jeszcze inaczej, ale o tym w następnym poście. 

Alpakę warto prać z jeszcze innego powodu: jeśli nie mamy zamiaru sprząść jej od razu, uprana jest mniej narażona na atak moli, bo mole wolą wełnę brudną od czystej.

Es gibt noch ein Grund, um die Alpakawolle zu waschen. Wenn sie aufbewahrt werden soll, essen sie die Motten nicht so gerne wie die schmutzige.

No to do rzeczy: ja piorę alpakę przed przędzeniem. Jak piorę alpakę?

Also: wie wasche ich die Alpakawolle?

Ostrożnie wyjmuję zawartość "wora" i rozwijam. Jeśli alpaka jest brudna i ma kupę roślinności, najpierw oddzielam te fragmenty i loki, w których roślinność jest drobniutka i nie do wydłubania i - tak, ja, skąpiradło! - wyrzucam je, bo inaczej zapaskudzą mi całą resztę tak, że nic mi nie zostanie. Przy rozdzielaniu loków sprawdzam od strony, gdzie była cięta, czy nie ma podstrzyżeń. Oddzielam je i wyrzucam. Nie rozdzielone loki z podstrzyżeniami łatwo się filcują, podstrzyżenia lubią się razem "złapać". Dlatego takiego pięknego "błamu" jak na jednym z pierwszych zdjęć nie można po prostu w całości wrzucić do pralki.

To mój ostatni nabytek. Czyściuteńki, prawda?

Immer sortiere ich das, was ich bekommen habe. Die Wollefragmente, die mit den winzigen Pflenzenteilen verschmutzt sind,  schmeisse ich weg, anderenfalls werde ich gleich alles verschmutzt haben. Ich teile die Wolle in einzelne Locken und werfe die kurzen fehlzugeschnittenen Härchen an der Schnittfläche weg, weil sie sonst schnell verfilzen. Darunter auf den Foto meine letzte Anschaffung. Sehr sauber, oder?

A to sam kurz, który z niego podczas przebierania i sortowania spadł (nie trzepałam!). Nie ma alpaki idealnie czystej! Nawet jeśli chodziła w kubraczku po gumie, nie po trawie.

Sauber? Auf dem Bild darunter der Staub daraus.

Jeśli część runa zasadniczo odbiega kolorem, przy sortowaniu odkładam na oddzielne kupki. To, co widać na zdjęciu, to jakieś 25 deko runa.

Ich sortiere alles nach den Farbtönen. Es ist ca. 250 g Wolle.

Przesortowane, podzielone runo wkładam do nylonowych siatek do prania bielizny.

Die sortierte Wolle stecke ich in die Nylonnetze ein.

Do wiadra nalewam wodę o temperaturze ciała, wlewam do niej całkiem sporo delikatnego środka piorącego (z lanoliną!), ostatecznie bardzo delikatnego mydła dla dzieci w płynie. Ludzie, jak można do runa, które samo w sobie nie zawiera grama tłuszczu, wlać silnie odtłuszczający płyn do mycia naczyń? Rozum trzeba stracić! To owczą wełnę trzeba odtłuścić. Alapkę raczej trzeba by natłuścić, żeby się nie sfilcowała. Raz w życiu podfilcowałam alpakę - płyn do delikatnego prania mi się skończył i wlałam szampon przeciwłupieżowy dla mężczyzn. Ważne, że dla mężczyzn? Ważne, a ja jełop, nie pomyślałam, że zwłaszcza męski szampon silnie odtłuszcza. A że niedokładnie podzieliłam wełnę na loki, to część loków mi się właśnie od tego dołem złapała. Odcinałam tę piękną białą alpakę po wyschnięciu od pasków filcu i łzy mi po plecach ciekły. Masz piękną alpakę? Nie pierz w byle g...!

Potem wkładam delikatnie do wiadra obydwie siatki z alpaką. Ugniatam, żeby całe były w wodzie i pod wodą. Nie szoruję, nie memłam, nie trę, nie wykręcam. Zostawiam na pół godziny (do 45 minut). Potem chwytam od spodu, troszkę mi to w rękach obcieka, odkładam do wanny. Wylewam wodę z prania do sedesu, nalewam świeżej, ciut chłodniejszej od poprzedniej, wlewam środek piorący, wkładam alpakę, lekko ugniatam i znów zostawiam na pół godziny. I tak do zwycięstwa. Na zdjęciu jest 3. pranie - ta alpaka w istocie była czysta. Ale zdarzało mi się dużo więcej, nawet 12)  prań.

In ein Eimer giesse ich das lauwarme Wasser (ca. in der Körpertemperatur), gebe ich ein Feinwaschmittel (am besten mit Lanolin)  ein, lege ich die Netze mit Wolle ein und druecke ein bisschen, damit sie unter dem Wasser sind. Ich reibe nicht. Ich lasse das für eine halbe Stunde bleiben, dann nehme die Netze aus dem Eimer und lege für eine Weile in die Badewanne. Ich schütte das Wasser aus, giesse das neue Wasser ein und wiederhole alles bis das Wasser nach dem Waschen fast sauber ist. Es ist wichtig, dass man in einem Feinwaschmittel wäscht. Ich habe nur einmal meine Alpakawolle teilweise verfilzt - ich habe sie mit dem männlichem Haarshampoo gewaschen und das Shampoo entfettet. Man muss zwar die Schafwolle entfetten, doch keinesfalls die Alpakawolle, die kein Fett enthält und auch deswegen so leicht verfilzt. Diesmal habe ich die Wolle nur dreimal gewaschen, aber manchmal musste ich auch zwölf mal machen.

Potem płuczę już w "dużej wodzie", w wannie. Siatki są z dala od kranu - napuszczam letniej wody, trochę "naduszam" siatki, spuszczam wodę, nalewam świeżej. I tak znów do zwycięstwa, tylko już nie zostawiam tego na pół godziny. Na koniec lekko odciskam w siatkach, roluję razem z siatką w ręczniku, odciskam w ręcznik. 

Wykładam z siatek do dużej siaty nylonowej i jeśli jest możliwość (a ja w tym roku złapałam krótką "wiosnę" na początku marca), zostawiam na balkonie, żeby mi alpakę trochę wiatr przewiał. Każda wełna lubi wiatr!

Dann spüle ich die Wolle (in den Netzen) in der Badewanne bis das Wasser sauber wird  (ohne die halbe Stunde jedesmal zu warten). Dabei wringe ich sie nicht aus.  Am Ende drücke ich die Wolle leicht ab, dann wickle ich sie in ein Handtuch ein, wieder drücke ich sie ab und gebe aus den kleinen Netzen in das grosse Netz. Ich lege das grosse Netz mit Wolle an der frischen Luft (jede Wolle liebt den Wind) für einige Stunden. 

Dosuszam w domu na suszarce.

Ich trockne  die Wolle zu Hause fertig.

I tyle w sprawie prania! Ciąg dalszy w alpaczanej sprawie nastąpi. Pozdrawiam cieplutko - u nas już jest słoneczko!

Und so viel über Alpakawäsche! Bald schreibe ich auch übers Alpakakämmen. Ich grüsse alle warm - bei uns scheint heute endlich Sonne!